ਗਰਮੀਆਂ ‘ਚ ਖੀਰਾ ਹੀਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕਦੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪੜ੍ਹੋ, ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਵ ਅਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲਾਂ

ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਗਰਮੀ ਤੇ ਗਰਮੀ ਪੈ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਜਾਂ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ‘ਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਸਰੀਰ ‘ਚ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਬਣੀ ਰਹੇ। ਖੀਰਾ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਖੀਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਖਣਿਜ ਵੀ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਖੀਰੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਖੀਰੇ ਦਾ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਵ ਵੀ ਹੈ। ਖੀਰੇ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ‘ਚ ਕੱਚਾ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਇਸ ਦਾ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਅਚਾਰ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ‘ਚ ਕਾਫੀ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਖੀਰੇ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ, ਖੀਰੇ ਨੂੰ ਠੰਢਕ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਖੀਰਾ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਖੇਤੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3 ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਫੈਲ ਗਿਆ। ਇਹ ਗ੍ਰੀਸ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਗਿਆ. ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਦਾ ਰਿਹਾ। ਇਹ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਫਰਾਂਸ ਵਿਚ ਨੌਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ 14ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ‘ਚ ਯੂਰਪ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ‘ਚ ਖੀਰੇ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਉੱਗਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਸੱਪ ਵਰਗਾ ਦਿੱਖ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਖਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪਿਆ, ਤਾਂ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਰੁਝਾਨ ਬਹੁਤ ਵਧ ਗਿਆ।
ਖੀਰੇ ਦੀ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਲਾਦ ਲਈ ਮੁੱਖ ਸਮੱਗਰੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਸਲਾਦ ‘ਚ ਖੀਰਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਲਾਦ ਹੀਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਕੋਈ ਉਸ ਸਲਾਦ ਨੂੰ ਖਾਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਕੱਚਾ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਅਚਾਰ ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਨੇਡਾ, ਆਇਰਲੈਂਡ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਆਦਿ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਚਾਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਦੇ ਹਨ। ਖੀਰੇ ਨੂੰ ਨਮਕ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਧੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਵਿਚ ਸਿਰਕਾ ਆਦਿ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਚਾਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਹੀ, ਰੈਸਟੋਰੈਂਟਾਂ ਅਤੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖੀਰੇ ਨੂੰ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਚਾਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਖੂਬ ਵਿਕਦਾ ਹੈ।
ਬੋਧੀ ਅਤੇ ਜੈਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਖੀਰੇ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੱਤਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਗ੍ਰੰਥ ‘ਚਰਕਸੰਹਿਤਾ’ ਵਿੱਚ ਖੀਰੇ ਦਾ ਰੁੱਖ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਮਿੱਠਾ ਅਤੇ ਠੰਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਰੀਰ ਦੀ ਗਰਮੀ ਨੂੰ ਠੰਡਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਡਾਇਟੀਸ਼ੀਅਨ ਅਤੇ ਹੋਮ ਸ਼ੈੱਫ ਸਿੰਮੀ ਬੱਬਰ ਮੁਤਾਬਕ ਖੀਰੇ ਨੂੰ ਛਿਲਕੇ ਦੇ ਨਾਲ ਖਾਣਾ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ‘ਚ ਫਾਈਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਬਜ਼ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਖੀਰੇ ‘ਚ 95 ਫੀਸਦੀ ਪਾਣੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਪਾਚਨ ਤੰਤਰ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੀਰਾ ਸਰੀਰ ਦੀ ਰੋਗ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਖੀਰੇ ਨੂੰ ਸਲਾਦ, ਸੈਂਡਵਿਚ ਜਾਂ ਰਾਇਤਾ ਵਿਚ ਖਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਫਾਇਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰਾਤ ਨੂੰ ਖੀਰਾ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਦੇਰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਪਚਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੀਰੇ ਦਾ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਵ ਵੀ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜਨਮ ਅਸ਼ਟਮੀ ‘ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੇਸਰ ਖੀਰੇ ਨਾਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀਆਂ ਦੂਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਖੀਰਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜਨਮ ਅਸ਼ਟਮੀ ‘ਤੇ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਡੰਡੀ ਅਤੇ ਪੱਤੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੀਰੇ ਦਾ ਆਰਥਿਕ ਮਹੱਤਵ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਖੀਰੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨਿਰਯਾਤਕ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਖੀਰੇ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ 20 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ, ਫਰਾਂਸ, ਜਰਮਨੀ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਸਪੇਨ, ਕੈਨੇਡਾ, ਜਾਪਾਨ, ਬੈਲਜੀਅਮ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਖੀਰੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 20 ਫੀਸਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਚਾਰ ਵਾਲੇ ਖੀਰੇ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਾਫੀ ਮੰਗ ਹੈ। ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਖੀਰੇ ਦੇ ਨਾਮ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ- ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚ ਕਾਕੜੀ, ਗੁਜਰਾਤੀ ਵਿੱਚ ਕਾਕਰੀ, ਉੜੀਆ ਵਿੱਚ ਕਕਨਈ, ਕੰਨੜ ਵਿੱਚ ਸਾਂਤੇਕ, ਤਾਮਿਲ ਵਿੱਚ ਵਲਾਰਿਕਾਈ, ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ ਦੋਸਕਾਇਆ, ਮਲਿਆਲਮ ਵਿੱਚ ਵੇਲਾਰੀ, ਬੰਗਾਲੀ ਵਿੱਚ ਸਾਸਾ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਖੀਰਾ।